Sự tích Pooc Su (đi Sim)

Ngày xưa, có hai anh em sống yêu thương nhau hết lòng. Khi cha mẹ chết đi, người anh trở thành trụ cột gia đình chăm lo tất cả cho người em. Không lâu sau người anh cưới vợ nhưng lại không may lại cưới một cô vợ tham lam ích kỷ. Thời gian đầu người em cũng được chăm sóc chu đáo, cho ăn uống đủ bữa, lâu dần thì bữa ăn của người em cũng bớt dần khi mỗi lần người anh đi làm xa. Người em ở nhà cũng làm quần quật suốt ngày đêm nhưng luôn bị chị dâu đánh đập chửi bới, cho nhịn đói nhưng người em vẫn im lặng không nói cho người anh biết. Một hôm, người vợ bảo chồng:

- Anh hãy tìm cách đuổi nó đi. Suốt ngày lười biếng không chịu làm ăn gì cả. Chỉ biết ăn nhiều thôi. Anh mà không đuổi nó thì em sẽ bỏ về nhà cha mẹ.
Mặc dù thương em nhưng vì sợ mất vợ nên người anh nghe lời. Sáng hôm sau người anh gọij em và bảo

- Em à! Bây giờ em cũng đã lớn rồi, của cải đất đai cha mẹ để lại cũng chẳng bao nhiêu, em hãy đi tìm đất khác mà làm ăn sinh sống nhé, đừng ở lại với với anh chị nữa.

       Đi mãi đi mãi, người em gặp một bà già ở trong rừng, Kân Tưi kể lại tất cả hoàn cảnh của mình cho bà lão nghe. Thương cho tình cảnh của Kân Tưi bà lão nói:
      - Bà cũng chỉ sống có một mình thôi. Thôi bà cháu ta cùng nương tựa sống vớí nhau có được không.

Kân Tưi mừng rỡ nói:

- Được, ở với bà cháu vui lắm. Cháu sẽ cố gắng nghe lời dạy dỗ của bà.Kân Tưi yên tâm đi làm nương phát rẫy. Nhờ siêng năng cần cù của Kân Tưi nên hai bà cháu thức ăn luôn đầy đủ. Một hôm khi mùa màng đã thu hoạch xong, Kân Tưi đi bắt cá một mình ở một con sông xa. Đang hì hục bắt cá, trời lại gần tối thì thấy một tốp chàng trai đang lội sông đi đâu đó cười nói rất vui vẻ, thấy Kân Tưi tốp chàng trai bảo:

- Kân Tưi à! Đi với bọn tao.
Kân Tưi hỏi lại:
        - Đi đâu vậy?
Đám con trai đáp:
        - Đi sim, đi tìm người yêu, chứ đi đâu nữa.
Kân Tưi ngậm ngùi:
      - Người em rách rưới thế này thì làm sao đi được.
Đám con trai nói:
      - Trời ơi! Lo gì. Bọn tao có nhiều bộ khố áo đẹp lắm, cho mày mượn để mặc.
Kân Tưi nói:
      - Không! Không! Em không đi đâu, các anh cứ đi đi.
      Kân Tưi lặng lẽ đứng nhìn họ đi vui vẻ, chàng cũng muốn đi nhưng vì không có khố áo đàng hoàng nên đành chịu. Tối hôm đó Kân Tưi buồn không nói, không rằng, bà liền hỏi:
        - Sao hôm nay cháu buồn vậy?
Kân Tưi nói:
      - Không, cháu có buồn đâu! Bà đừng lo, cháu chỉ hơi mệt thôi.

Dù không nói ra nhưng bà hiểu ở với bà đã biết bao nhiêu mùa rẫy nay Kân Tưi đã trở thành một chàng trai khôn lớn, đã đến tuổi tìm cặp yêu đương. Tối hôm đó, khi chàng vừa mới chợp mắt thì ông lão xuất hiện, ông xoa đầu Kân Tưi và bảo:

- Cháu muốn đi sim không?

Trong mơ Kân Tưi trả lời:
      - Dạ có.
Ông già hỏi:
    - Sao cháu không đi?
Kân Tưi nói:
    - Khố áo cháu thế này thì làm sao đi được hở ông.
Ông già nói:
    - Không sao. Đừng ngại, cháu cứ đi đi, mỗi buổi đi sim cháu nhớ mang theo hai cục đá vàng đi nhé.
Sáng hôm sau tỉnh dậy, Kân Tưi nói với bà:
      - Bà ơi, tối nay bà cho cháu đi chơi nhé.
Bà xoa đầu Kân Tưi mà nước mắt rưng rưng nói:
      - Ừm, cháu cứ đi đi. Nhưng khố áo cháu thế này thì...!
Kân Tưi biết ý bà nên nói:
    - Không sao đâu bà ạ, các bạn cháu sẽ cho cháu mượn.

      Cả ngày hôm đó, Kân Tưi vui vẻ hẳn lên. Tối đến cơm nước xong chàng xin phép bà đi chơi và mang theo hai cục đá vàng nhỏ chờ ở bến sông hôm nọ. Một lát sau, tốp chàng trai hôm qua lại đi chơi, thấy Kân Tưi họ gọi:

 - Tối nay Kân Tưi có đi sim không?
Kân Tưi nói:
      - Dạ em muốn đi nhưng áo khố thế này thì làm sao mà đi được.
Bọn họ nói:
      - Được rồi, bọn ta rất nhiều áo khố đẹp. Mày tha hồ mà mặc nhưng với điều kiện.
Kân Tưi nói:
      - Các anh cứ nói đi, điều kiện gì em sẽ làm được hết.
Bọn họ vừa cười vừa hỏi:
        - Mày hãy mang tất cả đồ đạc của bọn ta, đến đó rồi ta cho mượn.

Nói xong, bọn họ dồn hết đồ đạc cho Kân Tưi rồi chạy đi trước, còn chàng Kân Tưi tội nghiệp lẽo đẽo theo sau cùng đồ đạc nặng trĩu đầy mình. Gần đến làng của ông Koonh tao pân nha thì họ dừng lại chờ chàng và đòi:

 - Đồ của bọn tao đâu? Đồ của ta đâu?

Họ vừa hỏi vừa lần lượt lôi hết đồ đạc ra, đó là những chiếc áo, chiếc khố của mình. Cuối cùng không những không cho chàng mượn mà còn ruồng rẫy chàng:

- Nghèo mà còn đòi đi sim. Thật không biết xấu hổ. Mày cứ đứng đây mà đợi rồi chờ bọn tao ra hãy về.

 Nói xong bọn họ thay áo, khố đẹp và lễ vật quý rồi tranh nhau vào chòi của các cô gái. Chàng Kân Tưi đành lặng lẽ đứng chờ bên bụi chuối gần chòi của một cô gái có tên là A Nang. A Nang là con gái út của ông Koonh tao pân nha người giàu có nhất vùng. Rất nhiều chàng trai vừa đẹp vừa giàu có đến cầu hôn nhưng nàng không ưng ý. A Nang một mình ở trên chòi. Lúc này Kân Tưi đứng chờ đã lâu vừa mỏi, vừa bị muỗi đốt sực nhớ tới hai cục vàng mang theo, chàng liền lấy ra và cọ vào nhau cho ánh sáng phát ra để đuổi ruồi muỗi. A Nang đang ngồi ở trong chòi thì nghe tiếng va đập keng kéc ở bên ngoài. Nàng ló mặt ra xem thì thấy có ánh sáng đang phát ra từ bụi chuối. Nàng lẳng lặng đi ra thì thấy một chàng trai khôi ngô tuấn tú, dáng vẻ hiền lành tốt bụng nhưng áo khố thì rách tả tơi, A Nang nhẹ nhàng hỏi:

- Amiêng(1) là ai? Từ đâu tới? Đứng đây để làm gì?

Chàng Kân Tưi xấu hổ cúi mặt trả lời:

- Ta là Kân Tưi ở làng bên đứng đây chờ các bạn đi sim về.
A Nang hỏi lại:

  - Sao chàng không lên chòi?

Kân Tưi nói:

 - Ta thế này thì làm sao dám lên.

Đang nói chuyện thì lại bị muỗi đốt chàng Kân Tưi lại lấy hai cục vàng chạm vào nhau để đuổi muỗi. Thấy lạ, nàng A Nang hỏi:

- Chàng cầm cái gì thế?

Kân Tưi thật thà trả lời:

- Cục đá vàng gì đó ta không biết.

A Nang nói:

- Cho ta xem được không?

Kân Tưi hiền lành trả lời:

 - Được chứ.

Cầm hai cục đá vàng trên tay nàng A Nang sửng sốt:

- Trời ơi! Đẹp quá. Chàng lấy ở đâu vậy?

Kân Tưi nói:

 - Ở nhà bà cháu ta. Nàng ưng thì ta tặA Nang ngạc nhiên không tin hỏi lại:

  - Thật không? Có thật là tặng cho ta không? Thế bà của anh có mắng anh không?

Kân Tưi nói:

- Bà không mắng đâu, đá đó ở nhà bà ta nhiều lắm.

        A Nang mừng rỡ nhận lấy quà tặng của chàng Kân Tưi và mời chàng vào nhà chòi nhưng chàng từ chối. Hai người đang bối rối thì có tiếng gọi của Pirieu pân kooi(2). 

- Kân Tưi ơi! Về thôi.

A Nang vội dặn:

- Mai chàng lại đi nhé. Nhớ mang theo cái này. Đừng mang nhiều chỉ hai cục nhỏ thế này thôi.

Ngày hôm sau, khi làm xong mọi việc tối đến Kân Tưi lại xin phép bà đi chơi, chàng lại mang theo hai cục đá vàng nhỏ dấu trong mình đến điểm hẹn dù biết bọn Pirieu pân kooi lừa mình nhưng chàng vẫn ngoan ngoãn nghe lời sai bảo của họ. Đợi họ đi hết chàng lại đứng chờ bên gốc chuối, A Nang xuống mời chàng lên chòi nhưng chàng không lên chòi đó mà chỉ đứng ở phía dưới thôi. Lần này A Nang đã chuẩn bị sẵn thịt gà, cơm nếp đủ cho hai bà cháu ăn và một gùi nhỏ a choói zèng. Sợ Kân Tưi không nhận nên A Nang khôn khéo xếp dzèng khố áo mới ở phía dưới gùi, còn ít đồ cũ ở phía trên đưa cho chàng và nói:

- Chàng hãy mang về đồ áo váy cũ của ta cho bà nhé.

Kân Tưi rụt rè không dám nhận:

- Không, không. Ta không nhận đâu.

A Nang nói:

  - Chàng cứ nhận đi. Chỉ là đồ cũ thôi mà. Chàng không nhận là ta buồn lắm đấy.

Sợ A Nang buồn nên Kân Tưi đành nhận nhưng trong bụng không vui. Trên đường về, thấy chàng gùi theo áo váy đã cũ kĩ bọn Pirieu pân koo chọc ghẹo:

- Sao mày lại mang về đồ cũ vậy? Xem của bọn ta này toàn là đồ mới.

Kân Tưi im lặng không nói gì, về đến nhà thấy trên lưng Kân Tưi có chiếc gùi bà lo lắng hỏi:

- Cháu gùi cái gì thế?

Kân Tưi trả lời:

- Dạ, áo váy của A Nang cho bà.

Bà nói:

- Trời ơi, A Nang là con gái của ông giàu có sao cháu lại làm quen với nó. Ông bà ấy mà biết thì bà cháu ta chết thôi. Cháu trả lại đi.

Sau khi kể lại đầu đuôi câu chuyện, hai bà cháu quyết định mở gùi ra. Thì hỡi ôi, đồ cũ chỉ là lớp mỏng bên ngoài thôi. Còn ở bên trong toàn là đồ mới quý giá lại thêm gói cơm nếp, thịt gà thơm lừng nữa. Hai bà cháu ngồi ăn nhưng lòng đầy trắc ẩn. Đã có áo khố A Nang tặng từ đó tối nào Kân Tưi cũng mạnh dạn theo các bạn đi sim. Thấy Kân Tưi có áo, khố mới bọn Pirieu Pân koo giở trò:

- Chà, hôm nay mày có áo khố đẹp quá, cho bọn ta sờ xem với.

Kân Tưi thật thà tới gần thì bị bọn chúng xúm lại cởi hết áo khố của chàng và đôi vào người chàng áo khố đã cũ của họ, vừa nói:

- Đồ Kân Tưi akọ kụt mà đòi mặc đồ đẹp. Như bọn ta đây mới xứng đáng mặc đồ này.

Kân Tưi đành mặc vào đồ của họ và lặng lẽ đi sau cùng. Đến nơi thấy chàng mặc đồ cũ A Nang vội hỏi:

-Bộ áo khố ta cho hôm qua sao chàng không mặc. Sợ nàng buồn, chàng nói dối:

- Đồ của nàng cho ta vẫn còn cất ở nhà mà.

Nàng lại mời chàng lên chòi chàng không chịu lên mà chỉ thích đứng dưới mấy bậc thang mà thôi. Và các tối sau đó dần dần đến tối thứ bảy chàng Kân Tưi mới chịu lên chòi của nàng A Nang. Nhưng chỉ ngồi nói chuyện khác chứ không dám ngỏ lời. Khi thấy đá vàng mà Kân Tưi mang theo tặng nàng đã đầy chiếc cà ria. A Nang dặn Kân Tưi:

 Từ nay chàng đi chơi đừng mang theo đá vàng nữa nhé. Kân Tưi vui vẻ đồng ý và thế là qua thời gian, họ quý mến nhau. Rồi mùa đi sim của các đôi trai gái cũng đã hết. Một hôm ông Koonh tao pân nha(3) cho gọi mười cô con gái đến và hỏi:

   - Các con đi sim đứa nào được nhận lễ vật nhiều và quý giá nhất đem đến cho cha xem.

      Từ cô gái thứ nhất đến cô gái thứ chín tranh nhau đưa và khoe cho cha xem. Đứa thì vòng bạc, đứa thì chuỗi cườm, đứa thì hạt mã não và rất nhiều lễ vật quý hiếm khác nữa. Ông Tao Pân hí hửng khen: Được, các con của ta giỏi lắm. Có giá lắm. A Nang - cô gái út ngoan hiền xinh đẹp ngồi nhìn các chị mà không dám nói gì. Thấy vậy ông Tao pân nha hỏi:

- Cô gái cưng của ta. Pân nệê (4) đi sim của con là gì? Cho cha xem nào.
A Nang nhẹ nhàng lấy cà rìa đá vàng đưa cho cha và nói:
- Thưa cha, của của con đây ạ.

Ông Tao pân nha tuy giàu có nhưng không biết giá trị của vàng nên ông nghĩ rằng con gái mình cố tình che giấu của cải và chọc tức ông đây. Người ông run bắn lên quát cô gái út:

- Cái gì đây? Sao lại là đá. Đồ hư đốn. Giá của mày chỉ thế này thôi sao?
A Nang vội vàng thưa:

- Cha ơi! Đây là vàng. Một cục của nó trị giá hơn cả chục con trâu, con bò đó cha ạ.

Ông Koonh tao pân nha quát tháo ầm ĩ cả lên:
      - Mày đừng nói láo. Cục đá đó thì giá trị gì. Ai đã cho mày. Thằng nào? Nói cho ta nghe.
A Nang vội nói:
    - Dạ! Của chàng Kân Tưi ở làng bên cha ạ.
Nghe đến tên Kân Tưi ông lại càng tức điên tiết lên:

 - Mày điên hay sao? Bao nhiêu thằng đàng hoàng giàu có mày không thích. Lại đi thích đi với thằng Kân Tưi nghèo đó. Mày không muốn bôi nhọ vào mặt cha mẹ mày à.

A Nang chỉ biết khóc lóc và van xin:

    - Cha ơi. Con yêu chàng không phải vì chàng giàu có. Nhưng chàng là người hiền lành tốt bụng. Nếu không lấy được chàng thì con sẽ chết.

Nói thế nào A Nang cũng không chịu. Ông Koonh tao pân nha đành chịu. Rồi ông dặn bà vợ và chín cô con gái của mình rằng hãy lấy váy áo đã cũ rách đôi vào mặt A Nang và nói:

     - Từ nay mày không còn là con gái của ta nữa. Đồ của mày đó, mày hãy cút đi. Hãy đi theo thằng Kân Tưi, đừng bao giờ quay trở lại ngôi làng này nữa. Ta không cần cục đá của mày, mang về đi để hưởng sung sướng, để rồi xem có hơn ta không?

 A Nang vừa khóc vừa dọn áo váy bỏ vào gùi đã rách rồi lặng lẽ đi ra chòi. Tối hôm đó Kân Tưi lại đến. A Nang giả vờ vui vẻ như không có chuyện gì xảy ra. Chờ đến giờ tan sim nàng lặng lẽ bí mật đi theo sau Kân Tưi về đến nhà của chàng. Kân Tưi bỗng nhiên quay lại để đóng cửa hang thì thấy nàng đứng trước cửa.

Tưi bất ngờ kêu lên:
    - Trời ơi! Sao nàng lại theo ta? Cha mẹ nàng sẽ giết chết bà cháu ta mất.
A Nang nói:
    - Chàng cho ta vào nhà đi. Nếu không ta ngủ ở ngoài vậy. 

Sáng hôm sau thức dậy, bà ngạc nhiên khi thấy một cô gái xinh đẹp đang ngủ với mình. Đợi khi nàng tỉnh giấc bà già giục Kân Tưi:

       - Kân Tưi sao cháu lại đưa về cô gái này vậy? Cháu hãy đưa cô gái này trở về lại nhà cha mẹ cô ấy đi.

Nghe vậy A Nang liền khóc lóc:
- Bà ơi. Hãy cho cháu ở lại đây.
Bà nói:
- Cháu là con gái nhà giàu có. Cha mẹ cháu sẽ giết chết bà cháu ta ngay.
A Nang nói:
- Cha mẹ cháu và người thân đã đuổi cháu ra khỏi nhà rồi bà ạ. Từ nay....!
A Nang khóc nhiều hơn nói. Thấy thế bà lo lắng:
- Bà cháu ta nghèo thế này làm sao cháu chịu được.
A Nang nói:

- Cháu thương chàng Kân Tưi thật lòng, khổ cực bao nhiêu cháu vẫn chịu được cả bà ạ. Bà đừng lo.

Từ đó, chàng Kân Tưi và nàng A Nang thành vợ thành chồng sống yêu thương nhau hết lòng”...
Bài hát gọi bạn đi sim.
Kăn aun ơi kăn aun
Kô tạ imo ichom tôông
Tệêt dệêt te pôông Anaang
Tệêt dệêt te pôông Anaang.
Kăn kliẹk ơi kăn klaang
Tệêt dệêt te tua Târ Đin
Tệêt dệêt te tua Târ Đin
Nghĩa là:
Kăn aun hỡi nàng ơi
Làm sao anh với được
Em như chim kakliẹc
Vời vợi trên đỉnh A Nang
Em như chim kalang
Vời vợi trên ngọn Târ Đin

                (Ta Dưr Tư viết lời và dịch)
Ở trên cao các cô gái đáp lại:
Koonh aheel ơi a moih ơi
Năm da dêệt ađơ pôông Anaang
Năm ađah ađâ tua Târ Đin
Kô patăm tâm môông ân alaang đâng xieng Tulung
Pa tieng kaàng ân zặp đâng klưưng klaang
Nghĩa là:
Koonh aheel hỡi chàng ơi
Chàng sợ đỉnh A Nang cao
Chàng ngại ngọn Târ Đin vợi
Nhắn lời yêu cùng gió
Gửi lời thương cùng trăng.

                                                     ( Sưu tầm )

·       Chú thích:

1:  Amiêng: Anh.

2: Pirieu pân kooi: Những thanh niên giàu có hay lừa lọc.

3: Koonh tao pân nha: Người giàu có tên Kôn tao.

4: Pân nệê : Lễ bỏ của( Trước khi cưới)

(Nguồn: Sưu Tầm)