Từ địa Phương Quảng trị

I.                Khái quát về từ địa phương Quảng Trị

Theo cách phân chia vùng phương ngữ tiếng Việt của các nhà ngôn ngữ học, tiếng Quảng Trị thuộc phương ngữ Bắc Trung Bộ. Trong sự đối sánh với ngôn ngữ toàn dân và các phương ngữ khác, phương ngữ Quảng Trị có sự khác biệt nhất định về phương diện từ vựng, ngữ âm, ngữ nghĩa. Trong đó từ ngữ địa phương là phương diện cơ bản thể hiện nổi bật đặc trưng của phương ngữ Quảng Trị. Do đặc điểm lịch sử, vị trí địa lí, từ ngữ địa phương Quảng Trị khá phong phú và lưu giữ nhiều yếu tố cổ, trong đó, điểm nổi bật đầu tiên là việc bảo lưu nhiều từ cổ: đúa (rổ rá), cươi (sân), lọi (gãy), toóc (rạ), na (bưng, đem), mệ (bà), ót (gáy), chộ (thấy), chơờng (giường),...

Theo cách phân chia vùng phương ngữ tiếng Việt của các nhà ngôn ngữ học, tiếng Quảng Trị thuộc phương ngữ Bắc Trung Bộ. Trong sự đối sánh với ngôn ngữ toàn dân và các phương ngữ khác, phương ngữ Quảng Trị có sự khác biệt nhất định về phương diện từ vựng, ngữ âm, ngữ nghĩa. Trong đó từ ngữ địa phương là phương diện cơ bản thể hiện nổi bật đặc trưng của phương ngữ Quảng Trị. Do đặc điểm lịch sử, vị trí địa lí, từ ngữ địa phương Quảng Trị khá phong phú và lưu giữ nhiều yếu tố cổ, trong đó, điểm nổi bật đầu tiên là việc bảo lưu nhiều từ cổ: đúa (rổ rá), cươi (sân), lọi (gãy), toóc (rạ), na (bưng, đem), mệ (bà), ót (gáy), chộ (thấy), chơờng (giường),...

Về cấu tạo, từ ngữ địa phương Quảng Trị mang nhiều nét đặc trưng do còn bảo lưu nhiều từ có phụ âm đầu (bo (vo), bưa (vừa), đao (dao), khở (gỗ), con ca (con gà), thốt (dột),...), nguyên âm (nác méng (nước miếng), mạn (mượn), lả (lửa), khoóc (khóc),...), phụ âm cuối (cuộn chỉn (cuộn chỉ), quả bín (quả bí),...) chỉ tồn tại trong tiếng Việt cổ xưa, còn trong vốn từ tiếng Việt toàn dân hiện nay đã biến đổi hoặc biến mất.

 Việc sử dụng từ ngữ địa phương trong giao tiếp tạo nên sự độc đáo, riêng biệt cho lời ăn tiếng nói hằng ngày của người Quảng Trị. Sắc thái gần gũi, mộc mạc của phương ngữ Quảng Trị góp phần không nhỏ trong việc nâng cao hiệu quả giao tiếp, gắn kết người nói và người nghe.

Tuy nhiên, trong giao tiếp cũng như trong tạo lập văn bản, đặc biệt là khi giao tiếp với người ở các vùng miền khác, cần sử dụng từ ngữ địa phương phù hợp nhằm tránh gây khó hiểu cho người nghe.

Ngôn ngữ là phương tiện bảo tồn, lưu giữ và sáng tạo văn hoá. Là một thành tố của văn hoá, từ ngữ địa phương Quảng Trị thể hiện dấu ấn của các nền văn hoá khác nhau, của các cộng đồng người qua các thời kì lịch sử khác nhau ở vùng đất Quảng Trị. Chúng ta có thể thấy được rõ nét sắc thái địa phương, sắc thái văn hoá vùng miền được hình thành, lưu giữ bền bỉ trong bức tranh từ ngữ địa phương vô cùng đa dạng và phức tạp. Ngoài việc phát huy chức năng xã hội trong đời sống địa phương, cùng với phương ngữ các vùng miền khác trên mọi miền Tổ quốc, phương ngữ Quảng Trị góp phần tạo nên sự phong phú, muôn màu muôn vẻ của ngôn ngữ dân tộc.

II.                Một sô từ ngữ địa phương Quảng Trị

A:
-Áng : Ước lượng , ước tính , đoán chừng (Tui áng chừng o Vi nặng khoảng 84 kí = Tôi đoán chừng o Vi nặng khoảng 84 kg)
-Ả: Chỉ phụ nữ, dùng cho ngôi thứ 3.
-Ảng: Lu, chum, vại đựng nước.
-Ây: Ừ, à, ầy, ôi. Ây rứa à = À thế a = Ừ thế à!; ầy dèo = Ô chà (cảm thán!) = Ôi chao!; Ầy hèo! = Ừ hè (hèo)! = Thế à!.
-Ấy: Làm. Ấy đi = làm đi. Ấy chưa = Làm (cái đó) chưa?.

B:

-Ba láp: Bá láp bá đế, nói lung tung, nói tầm bậy tầm bạ (Long vô đây đừng nói ba láp nghe)

 -Ba trợn , ba trạc ( có thể nói gộp là ba trợn) : Chỉ người có hành động và nói năng ngang ngược , thiếu văn hóa , thiếu suy nghĩ ...)
-Bạc : Đồi cát
-bạo = bão VD : Cơn bạo số 7 sắp tràn vô QT = cơn bão số 7 sắp tràn vào QT
-Bàu : Vùng đất ruộng thấp trủng thường bị ngập nước
-bả : tát ( bả cho nó một cái cho bỏ tật nói bậy = tát cho nó một cái cho bỏ tật nói bậy
-Bắp Mỏ: Chỉ cái miệng.
-Bấp= vấp VD: bấp cái đội lọi cái răng
-Bắt hôi = Bắt các con cá còn sót lại ( gióng như đi mót lúa ...)
-Béc: mở - béc mắt là thấy chán rồi = mở mắt là thấy chán rồi

- Mưa ham, đòi cho lắm, ăn không hết Béc mẹng dộng vô! rolling on the floor

-Bén: Sắc (dao) dùng riêng, không dùng ghép như từ phổ thông phải là sắc bén. Bén hí: Sắc nghê!
-Béng: Bánh. Bánh trái, bánh xe.
-Bẹo: Béo = nhéo, hi hi,im lặng ko tau bẹo cho chừ
-Bi đan= bàn đạp
VD: Bi đan xe già làng bị hư rồi
-Bì Kê: Hộp quẹt, máy lửa (P)
-Bịn = Vịnh, cầm (Tiếng quê em từ này không có nghĩa là Bịnh cảm các bác à) VD : Bịnh vô cấy cột mà đi kẻo bổ mệ nờ
-Bòn: Vơ vét.
-Bọp= bóp VD: Bọp cái bánh xe coi còn hơi không VD: thằng cu tí (tên hồi nhỏ của chú Bờm) vừa bú vừa bọp bú mẹ nó tề
-Bọp bọp: Một loài họ Ngao, sống ở nước ngọt, màu đen, kích thước lớn đạt trên 7 cm bề ngang.
-Bót = vót, gọt bút chì (cái nghĩa ni khác bót bà ga à nghe) VD: Mi đi bót cái bút chì cho tau cái
-Bót bà ga ; Bà ga: Yên sau xe 2 bánh, giá trên nóc xe ôtô (P)
-Bổ: té, ngã - Bổ ngữa = té ngữa = Ngã ngữa.
-Bốn: Vụng; Bốn bây = Vụng về; bốn lắm = Vụng quá
-Bồn = Bồng

-Bông: Hoa. Cái bông = (một)bông hoa; Bình Bông = Bình Hoa
-bôông = bông , bông y tế
-bôồng = bồng , bồng con
-bơ = một loại từ đệm,có ý nghĩa tương đương với các từ"rồi",chỉ một việc kế tiếp ->hắn đập em bơ em đập lại
-Bơ hớ= lanh chanh VD: O vi bớ hớ quá, chuyện của người khác mà O cũng đi thưa kiện
-Bợ: Bưng bê, đỡ.
-bơng=bê bưng Chú Phúc mô rồi bơng dịa thịt gà lên nhậu cho rồi

-Bợng = Bửng ( miền nam )= Mảng , miếng ( miền Bắc )
-Bớp: Tát tai, vả vào mồm.
-Bụ: Vú. Nậy rồi còn rờ bụ mạ = Lớn rồi còn rờ vú mẹ.
-Bụ nghẹ= lọ nghẹ, than đen nơi nồi chảo
VD: chơi bài quẹt bụ nghẹ
-Bui: Vui vẻ.
-Búi: Rối ren
-bụm mẹng = bưng miệng VD: Chú Bờm bụm mẹng lại kẻo hôi mẹng quái

-Bun: Đầy, đầy ắp, đầy bun. Cơm thì đơm vừa lưng, mần chi mà bun dư cơm cúng!
-Bự: To, lớn. Bự tổ chảng = To đại chang = Quá to lớn.
-Bưa: Chán, ngán, đủ - ăn bưa chưa = Ăn no chưa, ăn ớn chưa, ăn đủ chưa.
-Bựa ni = hôm này VD: Bựa ni Vi mệt đừ
-Bựa diếp= mấy ngày trước đó VD: bựa diếp eng có gặp O vi đó
-Bươi = bới VD: Con gà bươi quào đất tìm ló = Con gà bới đất tìm lúa
-Bường= bình, thường chỉ bình nấu nước VD: có cái bường không cho O mượn nấu méng nác




C:
-Cà rem= kem
VD: ai cà rem không
-Cả đôống= cả đống
VD: Người giỏi như thằng nớ ngoài quê tau cả đôống
-Cả vạt= rất nhiều, ý nói quá nhiều
VD: Đồ nớ tau cả vạt (cả đống)
-Cại chắc: Cãi (cãi nhau, chối cãi)
-Cà mèn: Cặp lồng. (P)
-Cà Lơi = con chim sơn ca
-Cá tràu: Cá lóc, cá Quả
-cái chi= cái gì, cái nào VD: Mi nói cái chi rứa= Mi nói cái gì thế
-Cá Gáy: Cá Chép

-Cá trù: Cá tràu = cá lóc.
-Cây Sầu đâu = cây sầu đông , cây xoan
-Cáy=gáy VD: gà cáy canh 3 mạ thức con dậy học bài By Tre Làng/ Cáy: ghét trên cơ thể, đất và da lâu ngày không tắm. có cấy lưng cáy không là cáy  

-Cấy : cái , đực cấy = đực cái , con cấy
-Căn bảy: căn giữa của nhà ba gian (dùng để thờ cúng).
-Cẵng: Chân (Xem thêm: chin). Lọi cẵng = Gãy chân.
-Cặm: Cắm. Cặm bông = Cắm hoa. (có khi, có nơi phát âm là gặm. Gặm bông = cắm hoa)
-Cắm = cắn (cắm lại = cắn lưỡi )
-Ceng : món canh , súp

-Cẹng : Cánh. chim gãy cẹng = chim gãy cánh
-Chàn= giàn, cũng có thể dùng để chỉ chàn khói
VD chàn mướp= giàn mướp
-Chóc chóc: Lau chau. Thằng Mưa dỏ mờ cấy mẹng cứ chóc chóc.(by Bờm)
-Chụi = dụi ( đừng chụi tay vô mắt = đừng dụi tay vô mắt )
-Con cấy: Con gái nhỏ đến chưa chồng nhưng dưới độ tuổi lỡ thì. TN: con cấy con cóc, con gái con đứa
-Cóc= con nhỏ nhỏ trong lip xe đạp, người nam gọi là con chó
VD: Xe bị trật cóc đạp không chạy
-con dái == con nhái vd: đêm ni lên ái tử bắt dái hè
-con ôốc = con ốc
-Con tít= con rít VD Hôm qua chú Bờm thò tay vô cái hang bị con tít cắn cho 1 phát

-con bịp bịp= con bìm bịp VD: thịt chim bịp bịp ăn vô là túi nớ khỏi ngủ luôn

-Con vè ve= con ve VD: ê đi trặc vè ve không
-cọn: Cọng (cọn rau = Cọng rau) Cọn = cõng
-Côi: Trên - Ở côi tề: ở trên kia
-Chạc = sợi dây
-chẹn = nhánh ( chẹn ló = nhánh lúa )
-Cổ = củ (cổ khoai lang = củ khoai lang )
-Cồn : Vùng đất nhô cao hơn so với xung quanh ( Cồn Tiên , đảo Cồn Cỏ ...)
-Cơn : cây , cơn đèn = cây đèn ,cơn chuối = cây chuối
-Có Mang : chỉ người phụ nữ đang mang bầu ( bụng mang dạ chửa)
-Cột: Trụ, gốc. Cột điện = Cây trụ điện; cột cây = Gốc cây
-côộc= cộc VD: bấp cái cộộc ngã cái uỵch
-Cột( động từ) : trói , buộc, siết chặt ( muốn ngủ lâu cột trâu cho trặt = muốn ngủ lâu buộc trâu cho chặt)
-Còm : còng. Lưng còm = lưng còng ...cúi thấp lưng xuống.
-Coi : xem , nhìn. đi coi phim = đi xem phim ; mi coi chi rứa = mi nhìn gì vậy.

-Cợ: Cỡ
-Có chi mô nờ = có gì đâu nào
-Cổi = cởi VD: Chú Lợi cổi cùn dảy xuống rào tắm = Chú Lợi cởi quần nhảy xuống sông tắm
-cợi = cưỡi VD: Cu Bo cợi lưng ngựa
-Cưa : Đi tán tỉnh , làm quen ( quan hệ trai gái )
-Cươi: Sân trước
-Chao: Rửa qua trên bề mặt nước. Đem bó rau heo ra chao sạch đất rồi cắt chơ đừng dác Long hí! Chao cẳng (vùng Vĩnh Linh)= Rửa (sơ qua) chân.
-Chắc: Nhau. Chắc chắn (phổ thông) = Chắc nụi khác In chắc = Giống nhau, ưa chắc hoặc ưng chắc = Yêu nhau
-Chầu: Chờ : chầu chực, chờ đợi; Chầu rìa: chờ chực một bên. Chà: ui chầu = ui chờ = Ôi chà!
-Chẹp: Chẹp bẹp = Nằm sát ván (đau chẹp bẹp = Ốm liệt giường)= bị đè đến mỏng dính; Chẹp mỏ: Cãi bị thua, nói bị người ta phản đối nên thua;
-Chẹ= chiếu VD: lấy chiếc chẹ ngoài hàng rào vô cho mạ
-Chin: Chân, cẳng. Chin bàn = chân bàn = cẳng bàn.
-Chỉn: Sợi chỉ, Chỉn chu = Chỉnh chu.
-chi dữ rứa = sao nhiều thế VD: Mua bông hồng cho Vi chi dữ rứa

-Chun: Chui (Chui rúc, chui qua).
-Chự: Giữ. Chự dà = giữ nhà = trông coi nhà cửa
-Chực : Rình rập , chờ đợi , ( thằng ăn trộm đứng chực ... = thằng ăm trộm đứng rình rập ...) ăn chực = chờ đợi người khác dùng bữa là nhào vào ăn. ăn ké.
-Chắc : Cứng ( vững chắc) và còn nghĩa khác là " chắc" khi đứng riêng biệt thì nó không có nghĩa , nhưng khi ghép với từ khác lại có nghĩa như : Đập chắc= đánh nhau ; đứng một chắc = đứng một mình
-Chấp : tỏ ý thách thức (tau chấp luôn cả hai thằng mi = Tao thách luôn cả hai thằng mày )
-Chành rành : ý nói người vô duyên ) (Thành ngữ QT: Chành rành chựa rựa)
-Cấu = cào VD: con mèo cấu mặt của Bo = con mèo cào mặt của Bo
-Cón: Lạnh cóng
-Cù: Rủ (Cù rủ). Muội với Bờm cù chắc đi chơi.
-Cụ = cậu VD: Con của O Vi sẽ kêu eng Nguyen bằng cậu hay dượng hè
-Cù két: Tọc lét, cù kít. By Bo
-Cùn: Quần. O Vi mặc cùn lòi tún!
-Cùn = thiếu sắc bén ( Rựa cùn = rựa không sắc ; lý sự cùn = lý sự thiếu sắc bén)
-Cựa: Cửa. Cựa đường = Cổng ngõ
-Cúi: Trốt cúi = đầu gối, Cái cúi = Cái (đầu) gối.
-Cơn: Cây - Cơn chanh = Cây chanh
-Chà bong= dăm bông (miền nam), ruốc (miền bắc)
VD: ăn cơm với chà bong
-Chạn: Chạn Bếp: Kệ, giá treo trên ông đầu râu để đựng củi sấy, thức ăn, đồ màu
- Chành rành, chèng rèng= lanh chanh, việc không ai nhờ cũng làm VD: O Vi nớ chành rành lắm, không ai mượn hết cũng xong vô mần By Tre Làng
-Chạp: Làm cỏ mộ (tảo thanh) - Giỗ chạp: cúng Ông Bà
-chũi = chổi VD: Cu Bo mô rồi cầm cấy chũi ra xuốc cươi coi -Chụm = đun, nấu VD: Thằng Mưa chụm cấy nồi rau heo cho mạ tề -Chợn: Giỡn. Ví dụ: chợn chó chó lờn mặt
-Chờng = Giường ( Chú Bờm mần o Hà sập chờng ) -Chộ: Thấy, nằm mơ By Nguyen. (bựa qua nằm chộ = Hôm qua nằm mơ; Eng Tâm đi với mèo bị vợ chộ

-Chổ: Nhổ  Chổ nác méng = Nhổ nước bọt
-Chọ: có nghĩa đống - một đống một khoảng, một số (ít). Đau bụng, Toa lét khôn vô, thằng Bo ra góc vườn mần y một chọ!!!! 
-Chúc mồng = con chim chào mào
-Chụp = bắt,tóm lấy,vồ lấy, cầm lấy (chụp cái thằng nớ lại = bắt cái thằng kia lại ; thằng nớ chụp bụ o tê ...)

-cực chảng đãn : sự vất vả, mệt nhọc
-Côống : cống (côống thoát nước = cống thoát nước)
-Chôồng=chồng, xếp VD:Chồồng cái ghế lên cái bàn, chôồng chén dịa...
-Chạng vạng = chập tối VD: Mưa Ham chơi quái, ngày mô cũng chạng vạng mới về, ba mi biết thì chết
-chạng ạng = to bè ,khá to,rất to
- Chặng: Một đoạn, một khúc. Eng Tuấn ngó to con rứa mờ cấy nớ O khám được có chặng chơ mấy!
-Chảng hảng ( đứng chàng hảng , nằm chảng hảng, ngồi chảng hảng ): Thế đứng , ngồi hoặc nằm giang rộng, giạng háng (banh rộng , mở rộng) hai chân. VD : O Vi con cấy mà nằm chàng hảng thiệt vô duyên = O Vi con gái nằm dạng háng thật vô duyên )
-Cù = rũ rê , lôi kéo ( Thằng Bo nó cù o Vi đi chơi rồi = Thằng Bo nó rũ o Vi đi chơi rồi)


D: 

Vần D hay được dùng thay thế âm NH: Dư - Như ; Dà = Nhà ; Dớp = Nhớp....... - Eng Nguyen dớp dệ xợ


-dái : con nhái
vd: đêm ni lên ái tử bắt dái hè
-Dệ: Dễ.
-Den = mồi lửa, thổi lửa, chụm lửa VD: O Vi den nồi cơm răng mà nó khét hết hè.
-Dệ ngai, dễ ngai=coi thường
VD: đừng có dệ ngai cấy thằng dỏ đó, ngó do dỏ rứa chứ cái mỏ hắn dài...một tấc
-Dên= thồi, thường cho lúa chảy từ thúng xuống nôống rồi gió thổi hạt lép bay đi (từ ni phải 20 điểm đó)
VD: trời gió to ra dên lúa

-Dịa: Cái đĩa; Cách phát âm khác là địa. Ngốc mập rứa mà bựa mô cũng ăn cả dịa cơm bun!
-Dị = mắc cở, thẹn thùng VD: Chú Bờm cứ dòm O chăm chăm O dị òm -Dói= chưởi, kêu, la (từ ni lấy ít nhất cũng 20 điểm O hi)
VD: hôm qua nguyentuan đập thằng Bo mạ thằng Bo tới dói
-Dòm, dìn: Nhìn

-Dôi : dư ra , thừa ra , phát sinh thêm ( Khối lượng thực tế dôi ra so với dự toán ban đầu = khối lượng thực tế thừa ra ( phát sinh) thêm so với dự toán ban đầu)
-dọi : đi theo VD: tau mắc đi làm, đừng có chạy dọi (Bo)
-Dú: Thu, dấu, Dú chuối: Ủ chuối cho chín.
-Dít : kì, kì lưng ; Cu Bo mỗi khi tắm xối xối là xong chớ có dít đất côi thân hình mô = Cu Bo mỗi khi tắm dội dội là xong chứ có kì đất trên thân mình đâu.
-Dắn = nhắn VD : Dắn tin cho eng Tuấn = nhắn tin cho anh Tuấn
-dãy đực = Con heo nái khi thời kì động đực
-Diều : nhiều , diều tiên= nhiều tiền
-dỏ dỏ: nho nhỏ VD: Cu Bo dỏ dỏ rứa mà chuyện chi cũng rành
-Dư ri=như thế này
-Dư rứa=Như thế kia VD: phải làm dư ri này=phải làm như thế này
- Dư thiệt= như thật VD: chú bờm nói dư thiệt nờ, có ma mô nó yêu chú=Chú bờm nói như thật, không có ma mô yêu chú
-Du = dâu VD: con du của già làng khéo ăn khéo nói ghê
-Dúm củi, dúm bếp= mồi lửa VD: Vô dúm cái bếp cho mạ cái

-Doọc= mệt VD: sao mà dọoc cái thai quái= sao mệt cái thai quá
-Dà=Nhà VD: cái dà đó to thiệt= cái nhà đó tô thật
-Dôông= chồng VD Hai cấy dôông đập chắc trước cươi (ví dụ rất kinh điển)
-Dường dịn= nhường nhịn VD: Một điều dịn chín điều lèng
-Dịn= nhịn, cũng có ý hường nhịn VD: Sáng ni dịn đói đi học
-dãy mã, dẫy mã= chạp mộ, sửa sang lại mồ mã VD: năm rồi về quê dãy mã




Đ:

-Đao: Con Dao
-Đạ: Đã. Đạ ngá = Đã ngứa.
-Đạ chận: đã giận ( chận là giận) VD : táng một bớp tai cho đạ chận = táng một bớp tai cho đã giận

-Đá giò lái= đá quay một vòng ra sau làm đối phương bất ngờ, cũng có thể chỉ sự thất bại bất ngờ trong tình yêu
VD: thằng nớ bị đá giò lái rồi
-Đái: Dái , tinh hoàn ( thắt đái = Hai hòn dái bị tụt vào trong ) VD: O Vi đá làm chú Lợi bị thắt đái = o Vi đá làm chú Lợi bị thắt dái) 
-Đại chẳng = to lớn

-Đai = dai ( đai dư thịt trâu tra = dai như thịt trâu già)
-Đám= dám, tỏ ý thách thức
VD: Mi đám đụng vô cái móng chân tau không?
- Đéng = điếng ( Chú Bờm cắm o Hà một méng ở háng đau đéng= Chú Bờm cắn o Hà một miếng ở háng đau điếng )
- Đéng(danh từ) = Ráy tai
-Đập: Đánh. vd : Đập chắc = đánh nhau
-Đìa = ao , hồ
-địu = dây dun VD: mấy chạc địu mắc chắc khở khôông ra = mấy sợi dun mắc nhau gở không ra
-Đam = con cua đồng
-Đàng: Đường. Con đàng xưa em đi. Đàng quan: Đường lớn
-Đặt trẹt= ngày đầu tiên cho heo con ăn (từ ni đáng giá 50 điểm)
VD: heo con nó sắp lớn rồi đặt trẹt chưa O
-Đấy = đái ( o Vi nậy rồi còn đấy trấm = Cô Vi lớn rồi còn đái dầm )

-Đị: Đõm, Đĩ. Làm đị = Làm đỏm = Làm bộ = Làm dáng = Làm Đõm = làm Đĩ: Chỉ sự se sua trang điểm ăn diện của chị em khác làm ! = đi làm!: Bán Trôn nuôi miệng
-Đọ: Đó. Đọ tề = Đó kìa.
-Đi mánh = đi buôn lậu
- Đi Sim
= Trai gái đi tỏ tình ( dân tộc Vân Kiều )
- Đi bỏ trầu = Dạm hỏi trước khi cưới
-Độ cợ : ước đoán kích cỡ ( o Vi cao độ cợ 1,6 m = 0 vi cao khoảng 1,6 m
-Đọa: Mệt By Bo VD: Mỗi lần thằng Bo vô cho có một từ mần eng cập dật bắt mệt!
-Đòn triêng : Đòn gánh
-Đôi: Ném, (By Nguyen)
-Đột: Cái lu (sành sứ)
-Đớp= ăn VD: ê, mi đớp chưa=ê, mi ăn chưa
-Đờn = Đàn ( đánh đờn = đánh đàn)
-đúc tạc= giống nhau như in VD:Thằng con hàng xóm răng mà giống chú Bờm đúc tạc rứa hèo
-Đốn: Chặt, đống. Lấy rạ đốn cơn tre = Lấy rựa chặt cây tre; Rác đỏ cả đốn = Rác đổ cả đống.
-Đợt: long nhong (ý vô bổ). Bé Mèo mới đi đợt về độ, cái đồ... ! Việc dà thì khôn chịu mần!
-Đợ: Đỡ. Đi xe đạp cho đợ tốn xăng! . Ở đợ: Giúp việc, đầy tớ. TN: Bán vợ đợ con
-Đỡ: Mắc cỡ, xấu hổ.
-Đọi: cái tô (Thành ngữ QT: Lời nói đọi máu)
-Địa: Cái đĩa.
-Đụa = đũa, đôi đũa gắp đồ ăn VD: Eng Nguyen ăn theo kiểu tây chừ cầm đụa không được mà gắp đồ ăn.
-Đụi (có vùng, có khi đọc là ụi): Húc (by Bo)
-Đụn = đống ( đụn rơm = đống rơm ) . Eng Tuấn đi ra ngoài hè ẻ cả đụn ui chao là gớm!!!! 
-Để đèng = để dành VD: chừ ăn một méng béng thôi để đèng ngày mai ăn = giờ ăn một miếng bánh thôi để dành ngày mai ăn
-Đệc = khờ
-đéng -> ráy tai -> đéng trít lỗ tai rồi tề.coi mà khươi ra
-Đợng = đựng VD: lấy cái rổ đợng bó rau = lấy cái rổ đựng bó rau
-Đôông đôông : nóc nhà
-Đùi cui = dùi cui VD: Mưa cứ khóc hoài bị ba lấy cấy đùi cui khỏ một cấy
-Đi đồng= đi ỉa, hay chỉ người đi ỉa ngoài hè, ngoài lòi, ngoài đồng VD: Hôm nay con nó đi đồng chưa+ hôm nay con nó đi cầu (ỉa) chưa
-Đưới = dưới ( lên côi rừng ,xuống đưới biển = lên trên rừng , xuống dưới biển )
-Được nời = làm tới VD: Chìu chú Lợn quái nên chú được nời = Chiều chú Lợn quá nên chú làm tới



E:

-Eng: Anh , Eng tam = anh em
-Ẻ: Đại tiện
-ếc : ếch VD: Túi qua Thanh Nhiên đi câu 1 oi ếc (By Thanh Nhien)
F:

G:

-Gác đờ bu: Chắn bùn xe (P)
-Gác đờ sên: Chắn xích, hộp xích xe (P)
-Gáy: Trạng, nói trạng. O Vi biết chi về DTT mà bày đặt gáy!
-Gặm: Cắm. Gặm cơn = trồng cây (tương đương/xem thêm: cặm)
-Gân: Liều, gắng, cố
-Ghi đông= tay lái xe dạp-
VD:Ghi đông bị quẹo rồi
-Gáo = Dụng cụ có cán cầm để múc nước ( Bà con kiểm tra các nơi khác có dùng từ này không ?)
-Guậy: Phá (Xem thêm Quấy)
-Giặc = Giật ( Giặc dây thì động rừng = giật dây thì động tới rừng )
-Giò: Chân, cẵng, cẵng chân. Què giò = què cẵng = què chân
-Gò: Tán gái
-Gớm, gớm guốc: Bẩn, Dơ bẩn (tương đương/xem thêm tởm)
-Gác - Măng - rê: Cái tủ bếp (P)
-Gác đờ co = người cận vệ ( Từ Pháp hóa )


H:


-Hà= thường nói để trẻ nhỏ hả miệng khi cho ăn
VD: hà nè con= hả miệng đi con
-Hè: Khoảng đất ngoài nhà, sát vách
-hôi xoong = mùi hôi của nước tiểu VD: Mưa nậy rồi mà còn đấy trấm hôi xoong quá
-Họt: Học tập, học hỏi.
-Họoc dọi= làm theo, copy lại ý của ai đó...(dọi có rồi nhưng dọi này nghĩa khác à nghe)
VD: O Vi họọc dọi chú Bờm làm từ điển (vd thôi nghe, đừng chận nghe O rolling on the floor)
-Họn : Họng (viêm họn = viêm họng) Nguyentuan)
-Hôn = Hông  Bồn em trẹo hôn = Bồng em vẹo hông
-hộn = hỗn VD: Thằng Mưa dỏ mà nói hộn ghê ta ơi
-Hun = Hôn ( chú Bờm hun o Hà = chú Bờm hôn o Hà ) by nguyen tuan - Thiệt khôn rứa, mần rứa được à?/ By BỜM
-Hèo : (nhẹ hơn) hử , hở , răng ngu rứa hèo = sao ngu thế hử


I:

-Ì: Ừ. Ì đọ: Ừ đó
-In: Giống - In chắc = Giống nhau.
-Inh: Ồn.
-"Im" ->bóng dim ->đi vô trông im mà đứng (By Bo)

K:
-Khoai xẫm= khoai bị nước ngâm nước mưa hay bị ngập lụt
VD: Thằng mô ăn khoai xẫm mà địt hôi thế
-Khu: Mông, Khu=mông Cái khu O nớ sệ rứa chắc mắn con lắm. (By Nguyen) -Khu: đít. TN: Cong khu = Cực lực, hết sức (Cong đít lên mà làm!)
-Khun = khôn VD: chú Lợi nậy rứa chứ chưa chắc khun hơn thằng Mưa mô nờ = chú Lợi lớn vậy chứ chưa chắc khôn hơn thằng Mưa đâu à . By Vi
-Khớn: chừa, khiếp (By Nguyen) Xem xêm (Tương đương): Tởn
VD chú Bờm dại 1 lần rồi mà vẫn chưa khớn
-Kí: Cái - Kí lô - Ki lô (trọng lượng), Kí ni nì = cái này này. (By NguyenCó vùng phát âm:Kị ni = cái này)
-Kị: Giỗ (Ông Bà). Hôm ni kị Mệ = Hôm nay giỗ Bà.
-Kiết=kiết mọt, keo kiệt, tận cùng (By nguyen) VD: thằng nớ hênh hoang rứa chơ nghèo kiết xác
-Khui= mở VD: khui cái chai bia=mở cái chai bia (eng Nguyen)
-khở = gở VD : Bờm ngồi buồn khở cứt mụi = Bờm ngồi buồn gở cứt mũi
-khéo , chảu = đẹp ( con nớ coi cũng khéo đó = cô đó nhìn cũng đẹp đó )
-khải = gải VD: Eng Nguyen ngồi khải ghẻ ngá = anh Nguyen ngồi gải ghẻ ngứa
-khươi-> lấy ra -> khuơi cái nút chai tui với
-khôông: không , khôông biết = không biêt
-Khôông ai đáy= không ai dạy VD: đổ ba trợn con không ai đáy (By Nguyen & Vi)
-Khoóc = khóc ( 0 Hà khoóc hết nước mắt vì Bờm = 0 Hà khóc hết nước mắt vì Bờm)




L:

-Lả: Lửa
-Lã: Nước lã = nác lã = nước lạnh (chưa đun sôi)
-Lái : Lưới (dùng đánh bắt cá)
-Láng = trơn , nhẵn , phẳng , ( láng xậy = bóng loáng)
-Lại: Cái lưỡi  Lọi lại = gãy lưỡi. O Vi nói diều mà chưa bị lọi lại!
-lạt = nhạt ( tình cảm chi mà lạt dư nước Ôốc = tình cảm gì mà nhạt như nước ốc )
-Lạt lẽo = lạnh nhạt , thờ ơ ( Lúc ni o Vi đối xử với tui lạt lẽo quái = Lúc này o Vi đối xử với tui lạnh nhạt quá )
-Lắng : Lạnh , nguội ( Con không ăn cơm đi cả lắng mất = Con không ăn cơm đi kẻo nguội mất )
-Lay cay: (gây) phiền hà, (ưa) rắc rối, (thích) phức tạp
-Lậy: Lấy

-Ló: Lúa
-Lộ : lỗ ,lời lộ = lời lỗ
-lô cốt= công sự dùng trong chiến đấu phòng ngự)
-lò xô= bếp dầu thường để nấu nướng VD: Có cái lò xô không cho mượn về nấu cơm bựa ni hết củi rồi
-Lon ghi gô (lon gui gô): Lon bằng nhôm, màu trắng, của quân đội ngày xưa dùng đựng cơm, lương khô. (P)
-Loi: Đấm, thụi (Xem thêm thụi) - By: Vi
-Lòi : Dư, thừa , lồi , lộ ra , phơi bày ra , đưa ra , hở hang ... VD : O vi mặc quần để lòi lộ tún ; con rắn rắn lòi đầu ra khỏi hang ; dấu đầu lòi đuôi = dấu đầu hở đuôi. .
-Lọi: Gãy. Lọi giò = gãy chân.
-Lâm: Lầm, sa lầy, sa đà.
-Lẹo: Bị nhọt ở mi mắt Nghiã khác (từ lóng) là giao hợp
-Lèng: Lành. Áo quần lèng lặn = Áo quần lành lặn = ăn mặc chỉnh chu.
-Leng pheng= Lén phén = xớ rớ lại gần. O Vi leng pheng với chú Phúc có ngày ăn H2SO4 đậm đặc.
-Lơng xơng: Lơm xơm; ko biết rõ,chắc là ko có việc gì làm,cứ đi tàm bậy tàm bạ............... By Bo
Thằng Ku Bo nó chạy lơng xơng một chút nữa là nó trợt chin bổ lăn quay = Thằn Ku Bo nó chạy loanh quanh vòng vòng một tí xíu nữa là sẩy chân té lăn quay added Vi
-Lợ: Lỡ - Đao Lợ: Dao Lỡ = Dao cau (Huế) - Loại dao dài, bản lớn; Lợ thời = lỡ thời, lỡ làng.
-Lờ: Đồ vật dùng bắt cá, Bộ phận sinh dục nữ
-Lồông: Lồng, vùng (động từ) Lồn lên = lồng lên = Vùng lên. Lồn ! dệ xợ = Lồng lên (mãnh liệt) dữ dội! (Chú Bờm mất vệ sinh by Vi)-Lộ: Lỗ, cái lỗ. Buôn ri lộ rồi, cua chui vô lộ.
-Loọc = Luộc ( loọc rau = luộc rau)
-Lộ nghẹ: Mồ hóng bám quanh xong nồi (By Bo)
- Lộ khu = lỗ đít VD: lộ khu eng Nguyen toàn là sẹo = lỗ đít anh Nguyen toàn thẹo
-Lảm nhảm: Nói nhiều, nói đi nói lại một chuyện.
-Lúi húi -. mần chi mà lúi húi đưới bếp rứa. Lúi húi nớ nghĩa là cặm cụi làm chi đó By Bo.
-Lưa = còn VD : Vi ăn méng béng ni nếu lưa thì eng Tuấn ăn = Vi ăn miếng bánh này nếu còn thì anh Tuấn ăn
-Lủng: Thủng. Quần bị lủng 1 lộ đại chang nơi mông
-Luynh = Dầu Nhớt (nhờn) bôi trơn động cơ
-liệng= ném, quăng VD: cái đồ dỡ hơi đó liệng quách cho rồi
-Leng queng : loanh quanh


M:

-Ma leng: Ma lanh, ranh mương By Bo. Cu Long ma lanh lắm! 
-Mạ: Mẹ
-May ơ= đùm, hai cái trục trước và sau của xe đạp nơi gắn tăm vô đó
-Mần: Làm
-Mần lẫy= giận hờn, làm cái chi đó không vừa và cắt ngang giữa chừng không làm nữa VD: O Vi mần lẫy không ăn cơm tề
-Mắc = bận VD: O Vi mấy ngày ni mắc việc quái bơ chú Bờm nối thơ một chắc
-Mi : Mày .
-Miềng:mình (chỉ người đang nói) By Be_oanh - Bé Oanh còn dỏ mờ đám nói: Miềng biết yêu rồi!!!
-Mụ : bà già , Chỉ phụ nữ đã có chồng: con mụ ni, mụ nớ. Mụ = Mệ Bà cô Nội, Mệ Bà cô ngoại. Thưa mụ mà về đi con!
-Mự = mợ VD : Mự là vợ của cụ = Mợ là vợ của cậu
-Mụi : Mũi /By Vi - Cái mặt của chú Bờm không chổ mô dòm ra vẻ hết, mui sứt, mẹng rộng chạc oạc, mụi trẹt, néc lông cả bợng. Rứa mà Vi ưng bất đoạ!
-Mụt = Chỉ khối u trên cơ thể ; mầm cây mới đâm chồi.. ( mụt nhọt ; mụt măng)
-Mun=tro VD: xúc mun đổ hầm cầu
-Mẹng: Miệng VD: cấy mẹng chú Bờm to in cấy trạc
-Mệ= bà VD: mệ nội=bà nội
-Mo = Cái gàu múc nước
-Mỏ: Miệng VD: Mỏ con nớ dài hai phân
-Mỏ ác = một vị trí trên chỏm đầu con người ( huyệt Bá hội )
- Màng tang = Thái dương ( một vị trí trên cơ thể con người )
-Mợ= mỡ bôi xe hay mỡ ăn VD: Cho xin chút mợ bôi xe (Tre Làng)
-Mô : đâu VD: đi mô cho tau đi với
-Mọoc: Mọc. Mọt cơn = Mọc cây
-Mơi=mai VD: Ngày mơi đi chơi nghe
-Mót = lượn lặt những cái gì còn sót lại ( mót lúa , mót đậu ...)
-mốt= kia VD: Ngày mốt đám cưới eng
-Một phân hai sãi=Một vừa hai phải (TN) by nguyen
-Mắt trọ trọ = Mắt mở to , trố , nhìn mà không chớp mắt...
-Mẹc: Mặc, ăn mặc; Nghĩa khác (do cách phát âm) là cái trẹt -xem thêm cái trẹt.
- Méc = mách ( đem kể lại một chuyện gì đó cho người khác ) VD : Mi là thằng ăn trộm , tau về méc mạ tau .
-Mẹt: chỉ con gái, phụ nữ: thị mẹt).
-Méng: Miếng. O Vi ăn chi ngon rứa, cho xin méng!
-Mói: Muối VD: Mói mặn dệ sợ = muối nặn dể sợ
-Mồng trót : cái phao câu của loài long vũ (gà , vịt)
-Mồng đóc : Âm vật (Một vật nhỏ nằm ở bộ phận sinh dục phụ nữ - Ai chưa hiểu xin liên hệ thành viên Nguyentuan, chuyên gia về cái này!!!!)
-Mén: Nhỏ VD: Thằng Mưa mén mén mà ranh mương = thằng Mưa nhỏ nhỏ mà ranh mương
-Mẹng: Miệng
-Mẽng trèng , mẽng chai = mãnh vỡ của gạch ngói , chai lọ thủy tinh ...
-Mò : Sờ soạng , sờ mó  Mò: Đi mò mò = đi không ai thấy = đi mà ít thấy. Đang ngồi dậu thấy Nguyentuan mò tới! - Từ điển ni răng không ai mò vô hè?!
-Mui: môi (Mui méng = mui miếng = môi méng = Môi). Vi ăn chùng dính đầy mui mén mà cại!

-Mửa= ói, nôn VD: Chú bờm mới uống có 2 chai mà mửa tùm lum
-Moóc = Móc ( moi moóc = moi moóc ( hay để ý đến chuyện riêng tư của người khác )
-mược= mặc, từ ni mà chưa có thiệt vô lý hết sức
VD: Chú Phúc không chịu mược cùn thì cho chú ở lỗ


N:


-Náng : nướng, nước thịt VD: Hôm qua O náng một con tôm hùm thiệt là to
-Năng = Căng ( Khi xưa C moọc trước răng , bây chừ răng rụng C vẫn năng dư đờn - Hò Quảng Trị
-Nạo: Làm nạo = Làm đại = Làm cho rồi - Khác Nạo vét!
- Nạm: nắm ( của chú Phúc to thiệt , o Hà cầm một nặm không hết = của chú Phúc to thiệt , o Hà cầm một nắm không hết) 
-Nằm trấp = nằm úp mặt
-Nằm ngả = nằm ngữa mặt
-Nằm Nơi = Phụ nữ đang nghĩ ngơi sau khi sinh đẻ
-năm ngoái = năm vừa rồi VD: Năm vừa rồi QT ít thành viên hơn năm ni
-Ngợ = ngượng VD: Tình cờ gặp người yêu củ, O ngợ kinh khủng
-Nậy: Lớn. Thằng Mưa mới đó mà chừ nậy ghê hè!
-Nần bà : đàn bà , phụ nữ
-Ngá: Ngứa. Thấy QTO mấy bựa ni bị hack mà ngá gan!
-Ngáng = chặn ngang , chắn lại.. ( đưa chinh ngáng mần thằng nớ bổ trấp =đưa chân chặn lại làm thằng kia té sấp )
-Ngó: Thấy, nhìn thấy, nhìn.
-Ngọ, cựa ngọ = Ngõ, cửa ngõ VD: Dà em có hoa vàng trước ngọ (O Vi)
-Ngót: Hết, Hết sạch, hết cỡ.
-Nhỡi: Chơi. Đi nhỡi = đi chơi.
-Nác: Nước. Uống méng nác = Uống miếng nước. Nác lã = nước chưa đun sôi.
-Nè: Cành của cây tre (Chỉ các cành lá sau khi róc khỏi thân cây tre)
-Neng: Răng (cái răng)
-Néc: Nách  Vi hôi néc lắm, đừng lại gần.
-Ngái: Xa (xa xôi, cách trở).
-Ngạ = Hết ( Khi đứng riêng không có nghĩa , khi kết hợp các từ khác nghĩa là HẾT . VD : Chừng đó là ăn không ngạ rồi = chừng đó là ăn không hết rồi )
-Ngoảy: Quay, ngoái, ngoảnh. Ngoảy đi: Quay đi; Ngoảy lại: Ngoái lại = Ngoảnh lại.
-Ngoẻn: ăn (Tả ý ăn nhanh chóng). Địa Gà bự rứa mà eng Nguyen ngoẻn xí bơ hết
-Ngủ cục: Ngủ gục
-Nì, Ni: Này
-Nỏ: Không. Nỏ biết = Không biết
-Nôống= cái nia lớn, cái ni hình như chỉ có Quảng trị
VD: lấy cái nô ống dên lúa
-Nơm= chơm
VD: Cái nơm= cái chơm
-Nớ : đó , cấy nớ = cái đó
-Nót: nuốt
-Nói láo = nói sai sự thật , nói dối
- Nói ba láp ba đế = nói năng thô thiển thiếu suy nghĩ
- Nói cà lăm = nói lắp , nói lặp
- Nói Trạng = nói phóng đại , tự đề cao mình
- Nước méng = Nước miếng , nước bọt
-Nốp: Nốp rọt = Nóng ruột (có vùng đọc là nốt rọt)
-Nốt: Dân vạn đò
-Nờ: Nào (từ đệm) Có chi mô nờ = có gì đâu nào.
-Núp: Trốn. Tè núp (tè núp tích bắn): Trò chơi Đánh trận giả của trẻ con.
-Núm = cầm một vật gì đó - Ví dụ :: Chú Bờm đi mô cũng núm cấy lưng cùn kẻo sợ bị tuột = Chú Bờm đi đâu cũng cầm cái lưng quần kẻo sợ bị tuột By Vi
-Nôốc = Chỉ những người dân sống trên vạn đò
-Nhớp = bẩn, dơ
-Nẹt : Đuổi, rượt VD: mần chi mà như bị ma nẹt rứa ??
-Nọ : Không. " Nọ biết nơi tề"
-Nút lại : hôn nhau ( dùng lưỡi)
-Nghị = Suy nghĩ ( nghị mãi không ra = suy nghĩ mãi không ra )
-Nóng hủi=nóng quá VD: O nớ không biết phải sốt không mà nóng hủi

O:
-Oi= giỏ đựng cá 

VD: Cho eng mượm cái oi đi nơm cá

-Ồ ngai: Gai con mắt
-Ôn: Ông, Nhớ lại (phổ thông)
-Ỏm: ồn ào, ỏm tỏi: Ồn ào quá (ý coi thường, khinh)
-Ồ ngai: Gai mắt (sự việc chướng tai gai mắt)
-Òm:từ này phải đi theo 1 từ nữa mới có nghĩa tăng lên nghĩa của từ trước nó, như thúi òm, dê òm...
-Thúi òm=quá hôi. Đứa mô ăn khoai xẫm mà địt thúi òm 

-Ốc dộc: Hổ thẹn! Tệ quá đi, mắc cỡ quá đi
-O=cô, dì VD: O vi=cô Vi
-Ôông= ông VD Ôông nớ bơ hớ ghê , đái giửa đàng
-Ơn say=từ ni khó giả thích lắm, vì chỉ có người QT mới nói VD:Mới mấy năm mà nó lớn dữ vậy hà, ơn say chưa, nếu không gặp nhau ngoài đường không nhận ra
-Ót = Gáy (Vị trí nằm phía sau tiếp giáp đầu và cổ )
- Ở lổ = Không mặt quần áo , khỏa thân ( Bắt gặp chú Bờm với o Hà ở lổ )
-ôống troóng = cuống họng


P

-Phét: Nói láo, nói trạng. Nói phét tấu: Nói Khoác lác
-Phét mơ tuya: Dây khoá kéo (P)
-Phỉnh= lừa, nói dối VD: Thằng nớ bị phỉnh (lừa) mà không biết (By Nguyen)
-Phạng giường= Làm sạch cỏ bờ của ruộng lúa VD: Hôm ni rẻng không đi phạng giường cho cậu cái

-Phuốc tăng= cổ xe đạp



Q:

-Quớ: Hoảng. Lúa quớ = Loạng quạng
-Quệ = mệt, nhừ tử, mỏi hai cái chân luôn. By Vi
-Quẹp: (tính từ) thua thiệt, Quẹp mỏ = Trít mồm, ăn hết quẹp mỏ! (câu hỏi tu từ) = ăn hết thì lấy gì mà ăn?
-Quẹt: Dễ dàng (ý khinh thường - đồ quẹt nớ tau làm xí xong)

-Quái: Lạ, quá, kỳ. Quái ghê = Lạ ghê = Lạ nhỉ; Lỳ quái = Lỳ quá; Quái lạ = Kỳ lạ; lạ quái = Lạ quá.
-Quấy: Phá, khuấy, guậy, quậy. Đừng quấy = Đừng phá khuấy, đừng khuấy, đừng guậy= Đừng quậy phá.
-Quào = một động từ cào, cấu
-Quáng ca = quáng gà ( người bị bệnh về mắt )
-Quén = vén ( chú Lợi ngủ dậy không quén mùng = chú Lợi ngủ dậy không vén mùng )


R:

-Rập: Đạp mái.
-Rặt rặt = Con chim sẻ
-Răng: Sao - Vì răng? = Tại sao?

-Rọ= cái lồng xúc heo
VD: lấy cấy rọ xúc heo trên chàn bếp
-Rế = con dế mèn
-Rọt: Bụng, lòng dạ
-Rọn: Ruộng, Rọn ló = Ruộng lúa (Nói rọn thôi là đủ nghĩa ruộng lúa-Người QT chỉ gọi duy nhất nơi trồng lúa là ruộng)
-Rún: Lỗ rốn, lỗ tún, Eng Tâm cấy rọt thì to, rún tòi cả thước rứa mà còn dậu!
-Rạ: Rựa, gốc của cây lúa. Cơn rạ = cây rựa (Cây như cây mác nhưng cỏ mũi khoằm mỏ két)
-Rứa: Thế - Rứa à = Thế à.

-Reng: Ồn ào không đáng có (bựa qua nhậu xí mà mụ vợ reng ỏm y!) Reng: Vùng Long Hưng = Răng
-Rím: Giấu kỹ (Thành ngữ QT: Rím rím mà rịm ra troi nghĩa là: Im lặng vậy mà trung tiện là ra giòi)
-Xối = dội
-Rớ = Cất vó ( một hình thức đánh bắt cá )
-Rào : Con sông nhỏ , con suối
-Rẽng : rãnh rổi. VD: Rẽng quá nọ bít mần chi nơi
-Rêng = rên rỉ VD: Khi túi O nghe eng Tuấn rêng dữ dằn (Hồi đêm Vi nghe anh Tuấn rên rỉ kinh khủng)
-Rờ=sờ VD: ê rờ xem cái bánh xe tau có xẹp không= sờ xem cái bánh xe coi có xẹp (hết hơi) không
-Rú = Rừng cây thấp ở đồng bằng


S:

-sạc rê= vắt chỉ, vắt sổ VD: đem áo quần (mới cắt) đi sạc rê

-Sập: Cái Sập - rương lớn dùng để đựng (Lương thực dự trữ, vật dụng..) Phía trên nằm ngủ.
-Sẩy cỏ (có người gọi trẩy cỏ): Tảo mộ
-Sáng trợt = khoảng thời gian từ 7 giờ - 8g30 sáng ( ngủ chi mà sáng trợt mới dậy = ngủ dậy muộn )
-Săng = gỗ ( lẻ săng = khúc gỗ )
-Séc= tò ý thách thức với những việc khó làm
VD: tau séc mi đó có dám tán O Vi không?
-Sèm: Thèm. Thấy mà sèm = Thấy mà thèm
-Sẹo: Thẹo. Mặt tui mụn diều nên cả sẹo y! By Vi
-Sốn: Sống. ''Sốn trong đời sốn, cần có một tấm lòng!"
-Sớn xác: Lanh chanh lập cập bất cẩn -> cái tội sớn xác ko chịu bỏ (By Bo)
-Su: Sâu (chỉ độ sâu).
-Sói : hói ( sói trôốc = hói đầu)
-Sương= gánh VD: đi sương cho mạ đôi nước


T:

-tắn = rắn VD: con tắn= con rán
- Tấy = con rái cá ( thú mỏ vịt )
-Trấy: trái VD: Trấu dâu ni chua dệ sợ = trái dâu này chua kinh khủng
-Tầm vất tầm vơ : tam vất tứ vơ
-Tau, tui : tao , tôi , mình...
-Táp: Đớp, cắn, ăn (Thường dùng cho súc vật) Bị chó táp = bị chó đớp = bị chó cắn.
-Thần đân: (Lỳ, liều) Không vâng lời can ngăn để tiếp tục làm 1 việc gì đó - Vẹ đừng mà cứ làm thần đân!
-Tra: Già, Gác gỗ trên cao sát mái. Ông nớ tra òm = Ông đó già ghê! Ló bỏ lên tra cả lụt = Lúa chất lên gác tránh lũ.
-Thẹo: Sẹo
-Trặt = chặt ( cột cho thật trặt= cột cho thật chặt )
-Trặc: dụ dỗ con ve leo lên cành của mình rồi bắt VD: đi trặc vè ve không O vi? , Trặt chân (bổ trặc chân
= té trậc chân)
-Théc: Ngủ. (đi ngủ)
-Trẹt: cái Dần lúa gạo (thúng mủng dần sàn),Trẹt: Mỏng (tẹt). Trẹt lẹt: chỉ độ dầy (quá mỏng, không như mong muốn)
-Thinh: Im, làm thinh. TN: Thinh như đột đột = Êm như díp = Im như cái lu. Thinh nào = Im lặng nào = Làm thinh đi.
-Thỗ : Dỗ (dụ dỗ , nói nhỏ nhẹ , nói dịu ngọt ...(VD: thỗ em cho nó nín đi = dỗ em cho nó nín đi) ByNguyentuan
-Thổ: Đánh đập. Đừng hỗn tau thổ chết tổ mi chừ.
-Thùi địt (thù địt): Cây lá mơ. Nói nghe thùi địt = Nói chả ra gì = Nói nghe vô duyên.
-Thụi: Đấm.
-Trẹo = Vẹo
-Trít: (trịt) Bịt, bịt lại, bị bí, kiết. Trít ống nước = bịt ống nước, Trít mọt = kiết mọt: keo kiệt, bủn xỉn (Lỗ nhỏ như lỗ mọt mà cũng ... trít luôn); Tưởng eng Nguyen giỏi, hỏi mấy câu bơ trít!  Có vùng đọc là Trịt
-Tréc = Cái xoong nồi bị hư hỏng được dùng vào việc khác

-Tróc: (Động Từ) Tróc trọ = Gõ đầu, Tróc ly nước = Uống ly nước, Tróc cái = Làm (một) cái.
-Troi: Con giòi (bọ ruồi)
-Trọi = gõ ( dùng tay gõ vào đầu gối hoặc đầu )
-Tron: Trong; Nước tron = Nước trong; Tron nớ = Trong kia.
-Trọt: Chỗ trước mấi hiên, hàng giọt nước mái trước nhà
-Trốt: Đầu người, động vật. Trốt cúi: Đầu gối.
-Trôn: Bộ phận sinh dục Nữ.
-Trôộng = lủng, rách. VD: cấy cùn của Cu Bo bị trôộng một lộ to đại chang sau khu = cái quần của Cu Bo bị lủng một lỗ to tổ bố sau

-Truồng= chuồng VD truồng heo nhà eng sạch như khách sạn (By Nguyen)
-Trọ: Như Trốt, sọ (đầu sọ)
-Trợt = trượt ( trợt chin bổ xuống cống = trượt chân ngã xuống cống)
-Trú: Trấu (vỏ lúa)
-Tru: Con Trâu
-Trù : Trầu. ăn trù = ăn trầu. .... Em chi mà em, mấy chú danh lên, mệ kiếm mấy đồng ăn trù!!!...
-Trù = định VD: Tau trù ngày mai đi câu cá mà ngày mai trời mưa rồi
-Trự : Đồng ( đơn vị tiền tệ ) VD : Không có một trự mà ăn trầu = Không còn một đồng mà ăn trầu
-Tưng tửng=mát mát, điên điên (nghĩa là chưa điên nhưng có chạm chi đó) Chú Phúc tưng tửng rứa mà giỏi ghê (By Nguyen).
-Trảy: Rôm sảy (trẻ em) Nổi trảy: Nổi nóng, nổi giận
-Tàu bay = máy bay
-Trẩy: Làm sạch sẽ, Trẩy mộ = Tảo mộ, Trẩy cây: cắt bỏ cành lá, trẩy khoai (sắn): dỡ vồng khoai (sắn) thu hoạch. Cu Long hoang ra trẩy cơn roi đập đã = Cu Long hư ra chặt (rồi vót) cây roi đánh đã.
-Trày = Chày ( tiếng trày trên sok BomBo = tiếng chày trên sok bom bo )
-Tràng=sàng VD tràng gạo=sàng gạo
-Trậm trầy trậm trật = lơ ngơ, hậu đậu, trật lên trật xuống
VD:Đêm tân hôn chú Phúc trậm trầy trậm trật mãi mới hoàn thành nghĩa vụ By Nguyen
  Vụ ni tui chưa biết, eng đừng ăn nói rứa mọt cơn trong họn a-Trữa: Giữa, ở giữa
-Trừa = chừa, để dành VD: Chú Lợi ăn kẹo mà không trừa cho O một méng = chú Lợi ăn kẹo mà không chừa (để dành) cho O một miếng
-Trùi = Vật nhọn bị bào mòn ( cái đục này trùi quá = cái đục này mòn quá )
-Trến: Doạ, hù doạ
-Trệt: Mệt, hết sức. trệt kẹng = mệt, mệt quá (Kẹng: chân)
-Túm:Tóm, nắm, bắt, giữ, gom (động từ)
-Tún: Lỗ rốn, lỗ rún.
-Túi = tối ( trời túi như đêm 30 )
-Tẹt mốt: Phích nước (P)
-Tê: Kia VD: qua bên tê lấy tau cấy áo = qua bên kia lấy tôi cái áo
-Tề: Kìa VD: Bên nớ tề = bên kia kìa
-Tế: Cúng, chưởi, mắng (la rầy như đang cúng tế!). Cái nớ để mà tế à (câu hỏi tu từ)= Cái đó để mà làm gì (để mà cúng à!). Bựa qua ITCOM bị mạ tế = Hôm qua ITCOM bị mẹ mắng.
-Tọa: ngồi VD: mời quý vị an tọa = mời quý vị ngồi
-Toóc = Gốc rạ còn lại sau khi gặp lúa
-Tọa lọa: Tan nát, tóa hỏa (Thành ngữ QT: Tọa lọa tầm tinh - Hư hỏng tan nát hết/hoặc = tóa hỏa tam tinh).
-Tòi: Lòi ra, thòi ra.
-Tởm, tởm lợm: Dơ, Dơ bẩn (Tương đương/xem thêm: gớm, gớm guốc)
-Tởn: Khiếp
-Tợp: Húp, uống. Tợp tớp: Tưởng bở, tưởng dễ ăn!, lanh chanh, tưởng dễ.
-Trạc= cái rổ thường dùng để gánh phân
VD: Xúc phân vô cái trạc gánh lên trồng khoai

-tự thị = tự tiện VD: Chú Bờm tự thị chỉnh sửa bài của eng Tuấn mần eng nớ giận tím gan = chú Bờm tự tiện chỉnh sửa bài của anh Tuấn làm anh đó giận tím gan
-Trẹt= cái nhỏ hơn cái nốông, thường đựng những cái nhỏ để phơi, có khi dùng cho heo con ăn
VD: Cho mượn cái trẹ về phơi dưa cải
-Trỉa -> gieo trồng -> O Vi đi trỉa đậu với Bo ko?
-Triếc = con ngõng trời
-Trúc: Bổ, té. O Vi diện kiến dung nhan Bờm bơ trúc ngữa, quái đẹp, choáng!
-Trung : trong , trung dà = trong nhà
-Trốốc cúi = đầu gối VD: Trốc cúi O bị sưng một cục
-Trôông= mong, ngóng
VH: Mấy hôm ni Binhminh đi mô o Vi trôông đọa hi
-Thiệt=thật VD:Nói như thiệt=nói như thật
-Trôống= thường chỉ đem cá cho vào thau nước, hay chậu nước khi chưa mần thịt
VD: Đem mấy con cá tràu trốông cho mạ cái
-Trôồng= dọn, sắp xếp VD: Ăn xong rồi mà không ai trôồng chén đọi hết= ăn xong rồi mà không ai dọn chén bát hết
-Truống= đem xuống VD: truống nồi cơm xuống cho mạ cái
-té ra= thì raVD: té ra thằng Mưa nó ưa O nớ à
-Thúi òm= hôi quá VD: đứa mô xả mà thúi òm
-Tù tê= ngày kìa


U:

-Un = vun , vón lại , gom lại ( un luống rau = vun luống rau )
-Um: Ồn (Chỉ sự ồn ào). Chuyện không có chi mà làm um y!
-Ưng: Ưa, Thích, muốn

V:

-Vẹ: vẽ, bảo (chỉ bảo)
-Vọt: Nhảy vọt, phóng
-Vồn: Vồng. Vồn khoai, vồn sắn = Vồng khoai Vồng sắn. Đi xớt vồn khoai = Đi vun vồng trồng khoai
-Vá - Cái Vá: Môi (muỗng lớn)
-Vày = vò VD : Vày nạm rơm ( vò nắm rơm)
-Vứt: Vất (Vất bỏ)
-Vụng = Vũng , hố ( Vụng bom = hố bom )

X: Âm X hay dùng thay âm S - Xướng dệ xợ = Sướng dễ sợ, xổ xách = sổ sách .....

-Xán: Quănng, ném
VD: Ê bà tợn là tau xán cái Phụ Khoa trữa mặt đó!
-Xàm Xàm: Nói tầm bậy, nói lung tung.
-Xăm= lốp xe đạp
VD: Đi cửa hàng mua mấy cái xăm xe đạp
- Xắp : Cắt ( đi xắp tóc = đi cắt tóc ) . Eng Tuấn chuyên môn đi xắp tóc bằng lại, dổ râu bằng neng! 
-Xeng: Màu xanh
-Xên: Cái xẻng
-xéc = xách ( chú Bờm đi xéc nước cho o Vi tắm )
-Xâm: Xâm xoàng. Bựa qua việc diều làm xâm luôn = Hôm qua việc nhiều làm xâm xoàng luôn!, Xâm mình, liều mình.
-Xỏ: Xâu (xâu chỉ luồn kim) TN: Xỏ lá, xỏ que=xỏ lá ba que = lươn lẹo, ranh mương
-Xớ rớ = Léng phéng = Leng pheng (Xem thêm leng pheng)

-Xum: Xúm. Xum vô = Xúm vào
-Xót= giả, làm cho nhỏ ra VD: Đi xót cho mạ ít mói= đi giả (cho nhỏ ra) cho mạ ít muối (By Nguyen)
-Xọc=chọc, thường dùng khi lấy cái que, đùi đưa vào một cái lỗ VD: lấy cái que xọc vô cái hang

Y:

-Ỷ y: tin chắc chắn. Việc tọa lọa rồi mà còn ỷ y - Hỏng việc tơí nơi mà còn chắc chắn
-y chang , y đúc = chỉ hai hiện tượng hay hai sự vật gióng nhau ( hai đứa ni gióng nhau y chang )

(Nguồn: http://quangtrionline.org )