Nhờ tài hò được ra khỏi tù

Cụ Hoàng Kim Mót là một người xuất sắc trong làng hò đối đáp ở Cam Tuyền. Hễ cụ mở miệng ra là có chuyện hò. Có một lần cụ Mót đi gánh nước, có người hỏi, cụ hò đáp ngay :

Trong nhà vợ yếu con thơ

Nước trong lu thì hết, há dễ ngồi chờ ai sương

Cụ Mót là một người hoạt động cách mạng, bị khai báo và cụ bị địch bắt, trong tù cụ vẫn hò. Trong những câu lưu truyền có câu :

Tám giờ mai quan sai mở cửa

Trống đánh ba hồi lụy ứa thương thân

Ông trời côi không xích xuống cho gần

Cứu dương gian độ thế chứ chín mười phần oan ương.

Tên quan huyện biết được, bắt cụ về hò cho hắn nghe. Cụ hò rất hay, có lý, có tình kể ra nỗi oan ức của cụ. Có những câu làm tên quan huyện động lòng :

Trước nhờ ơn cây cao bóng mát

Sau nhờ hai thầy đội coi xét gia giảm cho một đôi phần

Ngày thì treo lên đặt xuống không biết mấy trăm lần

Ai vu oan cho tui thì tui chịu chứ chín mười phần

tui không.

Cuối cùng, không khai thác được gì, lại không có lý do chính đáng, hắn phải thả cụ ra.

Tiếc rằng người nghệ sĩ, chiến sĩ ấy một thời gian sau đã hy sinh trong trận đánh quân Pháp ở Đầu Mầu.

(Theo lời kể của các cụ Lê Quang Soan 82 tuổi, Nguyễn Thị Miên 80 tuổi, Lê Thị Mới 24 tuổi là bạn hò của cụ Hoàng Kim Một và Hồ Thị Thêm 64 tuổi ở Cam Lộ).

(Nguồn: "Văn học dân gian Quảng Trị"- Tập 1 - Sở văn hóa; Thông tin thể thao; Thư viện Quảng trị 1922)