Cướp cù

   Cướp cù còn có tên khác gọi là ném cù. Đày là trò chơi đậm chất dân gian Quảng Trị, thường diễn ra ở một số làng quê như: Cẩm Phổ ( Gio Mỹ - Gio Linh), An Mỹ ( Gio Mỹ - Gia Linh), Mỹ Thủy ( Hải Anh - Hải Lăng), Đông Dương ( Hải Dương - Hải Lăng),... Tương truyền, ngày xưa có hai vợ chồng ông bà lão không biết từ đâu đã đến ính sống bên gốc đại thụ ở đồi cát của làng Cẩm Phổ, xã Gio Mỹ, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị. Hai ông bà không có con nên rất thích chơi đùa với những đứa trẻ chăn trâu, chăn bò trong vùng. Mỗi lần cho quà bọn trẻ, ông bà thường tung cao lên trường để chúng nó tranh nhau cướp nhặt. Vì vậy, sau khi ông bà mất, dân làng thường mang lễ vật đến nơi ông bà từng sống để cúng, sau đó tổ chức cho trẻ trong làng chia phe để tranh cướp quà. Trò chơi cướp củ ra đời từ đó và dần trở thành ngày hội của người dân. Hội cướp cù diễn ra vào những ngày sau tết Nguyên đán, khi người dân không còn vướng bận việc đồng áng.

 Là trò chơi dân gian gắn liền với tín ngưỡng của người dân nên trò chơi cướp cù được chuẩn bị chu đáo và tiến hành theo trình tự các lễ nghi. Với trò chơi này, quả cù là phương tiện chính. Quả cù được đẽo từ gốc chuối sứ lớn được trồng ở những nơi sạch sẽ, đường kính khoảng 20 cm - 30 cm. Quả cù phải sạch nhựa và có độ dẻo cần thiết nên sau khi tạo dáng xong thì được nướng chín. Cù gồm có 3 quả để chơi trong 3 hiệp. Theo quan niệm của người dân thì 3 quả cù cũng tượng trưng cho ba cõi (tam tài): Thiên - Địa - Nhân. Nơi diễn ra hội cù là khoảng đất rộng. Hai đầu sân cắm hai cây tre cao chừng 5 m, từ mặt đất lên khoảng 4m có buộc một chiếc sọt đan bằng tre, miệng sọt chỉ vừa lọt quả cù, không được rộng hơn, đường kính khoảng 40 cm, cao 50 cm.

 Ngày mồng 7 tháng Giêng (âm lịch), trước khi tổ chức cuộc chơi, Ban điều hành làng đưa 3 quả cù đến tại Động cù của làng làm lễ tế thổ thần và ông bà Cảm xin phép được tổ chức hội cù. Các quả cù được bọc bằng giấy màu cẩn thận, mỗi quả mỗi màu khác nhau. Lễ cúng có nhang đèn, trầu rượu và mâm ngũ quả, có đại cổ, tiểu cổ trang trọng. Sau khi kết thúc 3 tuần rượu thì khởi lệnh bằng 3 hồi trống để báo hiệu mọi người vào cuộc chơi. Hội cướp cù không hạn chế số lượng người chơi, dù nam hay nữ ai muốn chơi đều có thể nhập hội. Ở mỗi hội cù, số người chơi trung bình từ 150 người trở lên. Hội cù diễn ra 3 hiệp tương ứng với 3 quả cù, mỗi hiệp 30 phút. Khi tiếng trống khai hội vừa dứt, ba hồi trống vang lên, người chơi về vị trí của đội mình để chuẩn bị vào hội. Động lệnh của hội được đánh lặp lại một hồi 3 tiếng trống. Tiếng trống thứ ba vừa dứt, quả cù được trưởng làng tung lên cao, người chơi của hai đội xông ra tranh giành cho được quả cù và chuyển cho đội mình để ném vào chiếc sọt đã quy định. Nếu đội nào ném được cù vào sọt của mình trước thì đội đó sẽ chiến thắng và kết thúc luôn hiệp đấu mặc dù chưa hết thời gian quy định. Trong trường hợp hết thời gian quy định của hiệp đấu mà không có đội nào ném được cù vào sọt thì quả củ được trả lại bàn lễ.

Trong trò chơi cướp cù, người chơi chỉ được sử dụng tay để cướp cù, người nào giành được cù thì chạy về phía cột cù của đội mình để ném vào sọt. Đội bên kia có quyền bám vào cột để rung, với mục đích không để cho đối phương ném được cù vào sọt. Giải thưởng của trò chơi phụ thuộc vào từng địa phương. Trước năm 1945, có làng có đặt giải thưởng cho đội giành được phần thắng trong hội cù là 8 quan tiền, giá trị bằng một con bò. Hiện nay, phần thưởng cho đội thắng có năm thì thưởng 1 con lợn, có năm thì thưởng tiền tuỳ vào quy định và kinh phí của làng. Nếu hội cù kết thúc mà không phân định được thắng thua thì phần thưởng được làng giữ lại, những người chơi cũng vinh dự được làng mời những chén rượu nồng để lấy lộc đầu năm.

 Cướp cù là một trò chơi dân gian mang tính cộng đồng cao và gắn liền với tín ngưỡng của người dân Quảng Trị. Quả cù tròn mang ý nghĩa tượng trưng cho mặt trời – trung tâm của mọi hoạt động sản xuất nông nghiệp. Cướp cù chính là giành mặt trời, giành ánh sáng cho nghề nông, cầu cho mưa thuận gió hoà, mùa màng tươi tốt, dân làng bình yên.

(Nguồn: Sưu Tầm)