Gốc tích cây sắn ở Vĩnh Linh 

7. Gốc tích cây sắn ở Vĩnh Linh 

Ngày xưa, ở các vùng đồng bằng Vĩnh Linh chưa có cây sắn mọc. Trên vùng đất rộng mênh mông, đồng bào chỉ cấy lúa nước, trồng dưa, còn các vùng đất đồi thì hoang hóa. Bởi vậy, năm nào có lụt, lúa khoai bị mất mùa thì dân tinh rất khốn khổ.

   Năm ấy sau một trận lụt to, dân làng họp nhau lại bàn cách cứu đói. Có người nói:

- Tôi lên chơi trên các bản vùng núi, thấy có một loại cây gọi là sắn. Loại cây này dễ trồng trên đất đồi, không sợ ngập lụt, lại cho nhiều củ. Làng ta còn nhiều đất đồi hoang hóa, nếu xin được giống cây ấy về thì không lo gì đói kém nữa.

   Nghe người ấy nói xong, bà con trong làng bèn cử người lên các bản làng miền núi xin giống về trồng. Nhưng bao lâu đi về vẫn hai bàn tay trắng.

   Ở các bản miền núi thời bấy giờ, bọn cai bản cấm ngặt việc mang các giống cây, giống gia súc vật ra khỏi bản. Người trong bản không dám cho hoặc bán các loại giống cho người bản khác vì sợ phạt vạ. Người ở xa đến thì bị lục soát gắt gao. Vì vậy các làng đồng bằng vẫn không có sắn để sống.

   Trước tình thế ấy, một cụ già tuổi đã ngoài sau mươi xin làng lên vùng núi để kiếm giống sắn. Sau khi hỏi kĩ những người đi trước về đặc điểm của cây sắn, về tình hình sinh hoạt của các bản miền núi, cụ chọn một đoạn tre to bằng cây sắn, róc hết vỏ xanh làm gậy chống rồi khăn gói lên đường.

   Qua bao ngày vất vả, một hôm cụ già đã tới đầu một hẻm miền núi, gặp các cai bản, cụ thong thả chống gậy, xin phép vào thăm người quen trong bản. Các cai bản đồng ý cho cụ đi. Trong nhiều ngày ở chơi, cụ lân la từ nhà này sang nhà khác, hỏi han cách trồng sắn, tỉa ngô, sạ lúa. Đến ngày về, vụ bí mật chọn một cây sắn to bằng cây gậy của mình, rồi róc sạch sỏ, trơ ra màu trắng nhờ, thoạt nhìn không khác gì cây gậy tre mà cụ vẫn thường chống hàng ngày. Duy có một điều không ai ngờ tới là nơi tay cầm của cây gậy ấy, cụ già đã kín đáo để lịa một khoang vở mang một cái mầm sắn mập mạp. Với cây gậy mới tạo ấy, cụ già lại thủng thỉnh chống ra khỏi bản. Những người cai bản kiểm soát qua loa các tay nải cụ mang trên vai chứ không ai chú ý cây gậy cụ cầm chặt nơi tay, bởi họ vẫn thưởng đó là cây gây tre của cụ hôm nào.

   Với mầm sắn quí báu mà cụ già đã mưu trí mang về được từ một bản miền núi, trăm ngàn cây sắn tươi tốt đã được phủ kín đất gò đồi các vùng đồng bằng Vĩnh Linh. Từ đó Vĩnh Linh có thêm loại cây lương thực trường tồn cho đến ngày nay.

(Nguồn: "Văn học dân gian Quảng Trị"- Tập 1 - Sở văn hóa; Thông tin thể thao; Thư viện Quảng trị 1922)